قراردادهای آتی و آینده چیست؟

قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمت‌ها براساس سیستم حراج تعیین می‌گردند. همچنین با ورود معاملات آتی در بورس، قراردادهای آتی و آینده چیست؟ این اوراق از قابلیت نقدشوندگی بیشتری برخوردار خواهند بود.بورس برای خود موقعیت معاملاتی تعیین نمی‌کند و به افراد نیز به داشتن موقعیت معاملاتی توصیه خاصی نمی‌کند. مسئولیت بورس این است که بازار معاملات آتی را سالم و نظام‌ یافته نماید.

قرارداد آتی سکه

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.(توضیحات بیشتر در ادامه مطالب )

تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند؛ یعنی گندم بدهند و پول آن ‌را دریافت کنند. به ‌تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ‌ریزی کردند بدین معنی که تولیدکننده موافقت کند که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.در این راستا کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌کند و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می‌شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است . این نوع قراردادها به سرعت رایج شد و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند.اگر دلالی احساس می‌کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می‌فروخت. مشابه آن نیز، تولید کننده که قصد عدم ‌تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می‌کرد. قیمت قرارداد بستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت. این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می‌کرد، تبدیل شد. مثلاً در شرایط بد آب و هوا، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقد کرده‌اند، علاقه‌مند هستند، قراردادهای ارزشمند خود را به ‌دلیل کاهش عرضه گندم، نگه‌ دارند، برخلاف آن، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می‌یابد . به‌علاوه، این وضعیت معامله‌گرانی را که قصد قراردادهای آتی و آینده چیست؟ خرید و فروش گندم را نداشته و صرفاً به‌عنوان پذیرش ریسک قیمت گندم و تحصیل سود وارد معامله شده‌اند را نیز ترغیب می‌کند.در نتیجه معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه‌گذاری داشته و باعث ورود کالاهای دیگر به بازار آتی می‌شود و زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که شکل قراردادهای آتی منظم و قانونمند می‌شوند و به‌دنبال آن بورس CBOT در سال 1848 در آمریکا شکل گرفت. بنابراین به‌طور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد شد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره کنند .

تاریخچه قرارداد آتی سکه در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

قرار داد آتی چیست؟ (فیوچر )
در بازار مالی، قرارداد آتی قراردادی است که همه اطلاعاتی که یک معامله که برای عادلانه بودن نیاز دارد در آن قید شده است. قراردادی برای خرید یا فروش یک کالای مشخص با تاریخ تحویل در زمانی مشخص و قیمت آن کالا در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده مشخص شده و در بورس آتی (بازار مالی) معامله می گردد . این قراردادهای آتی و آینده چیست؟ قرارداد در این بازار زمان تحویل کالا دارد که سرسید قرارداد (delivery date) یا زمان تسویه حساب نهایی (final settlement date) نامیده می شود و در صورتی که خریدار (یا فروشنده) این قرارداد تصمیم بگیرد تا کالای مورد نظر را به طور فیزیکی تحویل قراردادهای آتی و آینده چیست؟ بگیرد (تحویل دهد ) این امر در تاریخ سررسید قرارداد الزامی بوده و این مطلب مهم معامله قرارداد آتی را قانونی و از نظر قراردادهای آتی و آینده چیست؟ مذهبی هم مجاز می کند. این امر در ایران هم مثل سایر نقاط جهان صحیح است . لازم به ذکر است که به همین دلیل (حقیقی و لازم الاجرا بودن این معامله ) قرارداد آتی دارای پشتوانه اجرائی است و می توان خود این قرارداد را قراردادهای آتی و آینده چیست؟ مثل یک سفته تا قبل از سررسید آن (دقیق تر بگوئیم تا قبل از غیر قابل انتقال شدن) خرید و فروش کرد . چون ارزش این قرارداد مستقیما به ارزش کالائی که این قرارداد تحویل می دهد (تحویل می گیرد) وابسته است وقتی آنرا می خرید پس از بالا رفتن ارزش آن کالا می توانید قرارداد را فروخته و از سود خود استفاده ببرید. در صورتی که پیش بینی شما اینست که قیمت کالای مورد نظر در آینده (پس از چند ماه یا چند روز یا چند ساعت) تنزل خواهد داشت می توانید ابتدا این قرارداد را بفروشید وپس از نزول قیمت بخرید و از سود این اختلاف قیمت بهره ببرید. چون این قرارداد در یک بازار مالی (بورس آتی) معامله می شود عملا طرف فیزیکی تمام معاملات اتاق پایاپای آن بورس است و وقتی شما مثلا یک کیلو طلا را یک بار فروخته وقبل از تاریخ تحویل یک بار خریده باشید دیگر تعهدی برای تحویل دادن (تحویل گرفتن) آن کالا به هیچ کس ندارید . دقت کنید که هر گاه شخصی یک قرارداد را می خرد حتما شخص دیگری آنرا فروخته است و اتاق پایاپای بورس صرفا ضمانت جابجائی این مبالغ بین طرف سود برده و طرف متضرر را به عهده دارد و خود بورس یا کارگزار آن سود و یا زیانی در این معامله ندارند. بورس این ضمانت را از طریق کارگزار اجرائی می کند. کارگزار خریدار از یکسو و کارگزار فروشنده از سوی دیگر از این اشخاص که طرفین قرارداد هستند ودیعه ای دریافت کرده و آنرا به حساب بانکی اتاق پایاپای واریز می کند و تا پایان نظارت دارند که ضرر طرف متضرر از ودیعه او بیشتر نشده و قرارداد همیشه ضمانت اجرائی خود را با قدرت تمام حفظ کند. بابت این خدمات که منجر به ایجاد یک سیستم کاملا ً قانونی و قابل اعتماد برای معامله گران می شود کارگزار یک کارمزد کوچک (کمتر از یک درصد ارزش معامله) از مشتری خود دریافت می کند و بخشی از آن را به شرکت بورس یا همان بازار می پردازد . قیمتی که در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده توافق می شود متضمن قیمت تحویل آن کالا در روز تحویل است و به قیمت تسویه (settlement price) معروف می باشد . یک قرارداد آتی برای هر دو طرف خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کند و با قرارداد اختیار که برای خریدار فقط ایجاد یک حق و برای فروشنده ایجاد تعهد می کند از این لحاظ متفاوت است. به عبارت دیگر خریدار یک قرارداد اختیار ممکن است به قرارداد عمل نماید یا از آن صرفنظر کند ولی دوطرف یک قرارداد آتی ملزم به اجرای قرارداد در زمان تسویه هستند. فروشندگان، کالای مورد نظر را به خریداران تحویل می دهند یا اگر این معامله در بازار آتی "تسویه نقدی " (cash-settled) داشته باشد این پول از حساب معامله گر متضرر به حساب آنکه سود برده منتقل می گردد. برای خروج از الزام تعهد قبل از زمان تسویه، خریدار یک قرارداد آتی بایستی موقعیت خود را با فروش همان قرارداد و فروشنده باخرید آن خنثی کرده و به شکل قطعی به تعهد خود پایان دهد .

قرارداد آتی زعفران چیست و نحوه معامله در آن به چه صورت است؟

قرارداد آتی زعفران ابزار مالی جدیدی است که به یاری فعالان بازار بورس زعفران ایران آمده است. این بازار مالی به منظور کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده زعفران ایجاد شده است. در این بازار شما می‌توانید با پرداخت قسمتی از پول زعفران، تمام آن را تحت مالکیت خود درآورده و از نوسانات قیمتی آن سود برده و یا به عنوان تولید‌کننده زعفران از نوسانات قیمتی در امان بمانید.

تاریخچه قرارداد‌های آتی

قرارداد‌های آتی در اواسط قرن 19 یعنی حدود 150 سال پیش با اصولی مشابه با بازار‌های آتی امروزی انجام می‌شد و هر دو طرف متعهد در قرارداد از این معامله سود می‌بردند. بورس کالای ایران نیز در سال 1386 تشکیل شد. نخستین قرارداد آتی زعفران نیز با سررسید 20 شهریور 1397 در بازار به طور رسمی معامله شد.

از آن پس با وجود قرارداد آتی زعفران کشاورزان می‌توانند با تحویل زعفران خود به انبار‌ها و گواهی آن، زعفران خود را در بورس عرضه کنند. مصرف‌کنندگان زعفران نیز با قیمت توافقی امروز برای آینده زعفران مورد نیاز خود را خرید می‌کنند و این به معنی بی اثر شدن نوسانات برای تولید کننده و مصرف‌کننده زعفران می‌باشد.

قرارداد آتی زعفران

این قرارداد در بورس کالای ایران به صورت دوطرفه منعقد می‌شود. در این قرارداد یک شخص متعهد می‌شود در تاریخ سررسید مقدار معینی از زعفران را با استاندارد پایه مشخص شده و با قیمتی که امروز دو طرف بر سر آن توافق می‌کنند به فروش برساند و شخص خریدار متعهد مي‌شود زعفران را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص خریداری کند.

قیمت زعفران در این بازار تابع عوامل مختلفی است و هرچه به سررسید تحویل زعفران نزدیک‌تر شویم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند. اصلی‌ترین عامل قیمت‌گذاری در این بازار قیمت دلار است. قسمت اعظمی از زعفران تولیدی ایران صادر می‌شود و قیمت دلار تاثیر به سزایی در ارزش زعفران در این بازار دارد.

در تصویر زیر استاندارد‌های لازم جهت تحویل زعفران به انبار را مشاهده می‌کنید.

نحوه انجام معامله در بازار قرارداد آتی زعفران

برای درک بهتر از فرایند خرید و فروش در این بازار با یک مثال قضیه را مطرح می‌کنیم:

یک کشاورز پیش‌بینی می‌کند در آینده‌ای نزدیک قیمت زعفران افت خواهد کرد و برای حفظ زعفران و سرمایه خود از این افت قیمتی زعفران خود را در بورس کالا به قیمت امروز و تحویل آینده عرضه می‌کند. او زعفران قراردادهای آتی و آینده چیست؟ خود را با توجه پیش‌بینی خود از افت قیمتی با قیمت امروز عرضه کرده می‌کند. او برای این کار باید در بورس یک موقعیت تعهد فروش ایجاد کند.

حال طرف دیگر قضیه مصرف‌کننده زعفران است ( کارخانه صنایع تبدیلی زعفران و یا صادرکننده و…). پیش‌بینی او از قیمت آینده زعفران افزایش قیمت است، اوهم برای جلوگیری از ضرر افزایش قیمت در آینده، زعفران مورد نیاز خود را به قیمت امروز می‌خرد. او این کار را با ایجاد موقعیت تعهد خرید در بازار آتی زعفران انجام می‌دهد.

حداقل اندازه زعفران برای ورود به فرایند تحویل 100 گرم و معادل یک قرارداد می‌باشد.

هر دو طرف معامله نگرانی‌های خود از نوسانات قیمتی را با این قرارداد برطرف کردند.

ویژگی‌های قرارداد آتی زعفران

اهرم مالی

به طور کلی اهرم مالی ضریبی از ارزش کلی قرارداد است که باید آن را بپردازید تا قدرت مالکیت کامل آن قرارداد را داشته باشد. اهرم مالی در قرارداد آتی زعفران مقدار ثابتی نیست و با توجه به ارزش روزانه قرارداد و وجه تضمین مشخص شده از بورس کالا با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

اهرم مالی = ارزش هر قرارداد / وجه تضمین اولیه

خب اینجا با طرح یک مثال قضیه را روشن‌تر میکنیم. وجه تضمین به ازای هر قرارداد زعفران پوشال 160000 تومان است و ارزش هر قرارداد امروز 700000 است حال باتقسیم این دو مقدار به عدد 4.375 می‌رسیم که اهرم این قرارداد است. و این یعنی شما با پرداخت 160000 تومان مالکیت قراردادی با ارزش 700000تومان را به دست می‌آورید و می‌توانید از منافع آن سود ببرید.

البته این مشخص است که در زمان تحویل زعفران باید تمام مبلغ را بپردازید.

پوشش ریسک برای طرفین

اصلی‌ترین هدف برای قراردادهای آتی و آینده چیست؟ ایجاد این قرارداد‌های آتی کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف کننده زعفران است و تولید کننده می‌توانند با ایجاد تعهد فروش زعفرانی که در آینده تولید خواهد کرد را به قیمت امروز بفروشد ومصرف کننده نیز زعفران مورد نیاز خود در آینده را با قیمت امروز خریداری کند.

وجه تضمین اولیه

وجه تضمین اولیه به ازای هر قرارداد 100 گرمی زعفران از سوی بورس کالا مشخص شده می‌شود و فردی که قصد معامله در این بازار را دارد باید این مبلغ را به حسابی تحت اختیار سازمان بورس واریز کند. در صورت عدم اجرای تعهدات هر شخص مبلغ ضمانت به نفع طرف مقابل برداشته می‌شود.

در طی معاملات هر روزه با اعلام قیمت تصفیه روزانه مبالغ این حساب‌ها و وجوه تضمین کاهش یا افزایش می‌یابند. وبا کاهش آن به 70 درصد وجه تضمین اولیه شخص موظف است حساب خود را شارژ کند.

قیمت تصفیه روزانه

در پایان هر روز قیمت پایانی هر قرارداد با توجه به معاملات آن روز محاسبه و اعلام می‌شود. و سود و زیان هرشخص محاسبه و بر روی حساب وی اعمال می‌شود. این مقدار با توجه به 30 %حجم معاملات انجام شده منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی هر روز محاسبه می‌شود.

حداکثر نوسانات قیمتی در این بازار 5درصد نسبت به قیمت تصفیه روز قبل می‌باشد.

کارمزد معاملات

کارمزد معاملات قرارداد‌های آتی بسیار کم و ناچیز است. کارمزد هر معامله برای خریدار یا فروشنده 0.00068 از ارزش هر قرارداد می‌باشد.

سود حاصل از معاملات قرارداد آتی زعفران

سود حاصل از این معاملات نیز فرمول محاسباتی خاص خود را دارد. فرض کنیم شخصی به‌نام علی امروز با قیمت 8000تومن 100قرارداد زعفران را خریداری می‌کند و در چند روز آینده این تعهد خرید را با 100قرارداد تعهد فروش با قیمت 9000 تومان می‌بندد. اکنون سود حاصله او طبق فرمول زیر برابر است با 10 میلیون تومان.

اندازه قرارداد * (قیمت فروش-قیمت خرید) = سود حاصل

اندازه هر قرارداد زعفران از سوی بورس کالا 100 گرم اعلام شده است.

ساعات معاملاتی بورس کالا

زمان انجام معاملات در قراردادهای آتی زعفران بورس کالا از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 17و روز پنج‌شنبه از ساعت 10 الی 16و در آخرین روز معاملاتی 10 الی 15.30 می‌باشد.

نمای بازار معاملاتی

برای مشاهده نمای بازار معاملات آتی زعفران و آشنایی بیشتر با آن می توانید به سایت بورس کالای ایران و نمای بازار مراجعه کنید.